Voordat de corona-maatregelen ons normale leven drastisch wijzigden, had ik mijn bijdrage voor deze dag in deze krant al helemaal doordacht. Tijdens onze voorjaars-gezinshuisvakantie op een van de Waddeneilanden maakte ik daar notities van, voor mijn column van vandaag. Maar als ik die teruglees, komt het me zo onwerkelijk voor. Want vandaag zijn we aan het overleven in een nieuwe werkelijkheid, waarbij al het andere naar de achtergrond verdwijnt. Zelfs onbesmet voel ik me besmet, want het blijft maar aan me kleven. In ons huis is het vol en druk en in mijn hoofd daardoor ook. Toch wil ik me er nu een moment aan ontworstelen, in de hoop dat de coronafocus van u en mij even wordt verlegd. In de wetenschap dat lijden dat je vreest, eigenlijk het grootste leed al is, doe ik mijn best me niet te veel te laten verleiden tot angst voor de onzekerheid van morgen. Want dit is vandaag en morgen komt later.
En dus diep ik mijn aantekeningen op uit mijn telefoon en ben zomaar weer terug bij dat moment uit het pre-coronatijdperk van nog maar een paar weken geleden. Ik had die dag de routebeschrijving zo goed mogelijk proberen te volgen, maar was alsnog verdwaald. Het regende en waaide, zoals het de hele maand al deed, maar het kon me niets schelen. Ik moest en zou het vinden. Het is bijna vijf jaar geleden dat hier een dierbare plotseling zijn leven verloor en nu ik op dit eiland was, wilde ik die sterfplek graag met eigen ogen zien. Niet dat ik de gestorvene daarmee terug kon halen, maar de herinnering werd nieuw leven in geblazen. En dat was wat ik daar even zocht. En het was goed er te zijn.
die ene persoon
Deze wandeling brengt me nu in gedachten verder terug naar de tijd dat ik studeerde en op mezelf ging wonen. Mijn moeder was al twaalf jaar dood, maar ik miste haar en wist niet waar ik op Rusthof haar graf nog vinden kon. Uren heb ik rondgedoold langs al die paden met gedenkstenen vol namen, met teksten vol troost en diep verdriet. Ik had het aan niemand durven vragen, maar wist zelf niet goed waar ik haar zoeken moest. En juist toen ik de moed had verloren en nog droeviger dan daarvoor besloot om dan maar weer naar huis te gaan, liep ik er zomaar tegenaan. Op zoek naar de persoon die nooit meer echt terug te vinden was, vond ik de plek van de bevestiging van haar aardse bestaan. En de bevestiging van de plaats die ze had en altijd zal houden in mijn leven. Mijn mama. Dat woord op die steen als stille getuige van een waarheid die niet dood was.
'Om ook hun pijn in de ogen te kunnen kijken.'
Mama. Het is een titel die maar bij één persoon in je leven hoort. Degene die jou ter wereld bracht. Evenals ‘papa’, want samen zijn zij de verwekkers van jouw lichamelijke bestaan. Ook als je moeder er al lang niet meer is en je vader het liet afweten in je leven - zij zijn en blijven de enige personen die die titel in je leven voor jou hebben gekregen. Het is de orde zoals God die had bedacht en die wij hebben te respecteren.
niet verzwijgen
Daarom zal ik mijn pleegkinderen nooit opleggen mij ‘mama’ te noemen, tenzij ze daar zélf hevig naar verlangen. Ik ben hun mama niet. Daar bestaat er maar een van, en die verdient haar bestaansrecht en haar plaats in het leven van een kind. Hoe pijnlijk het soms ook kan zijn als zij die rol niet kan, wil of mag vervullen. Maar nog schadelijker is het als haar unieke plek wordt verzwegen of besmeurd, of wordt ingenomen door een ander persoon, die mogelijk de moederrol veel beter kan vervullen, maar nooit je moeder zal zijn. Omdat daarmee je afkomst en het verleden wordt ontkend. En de pijn die dat doet, zomaar de aandacht verliest.
Wij stimuleren dat onze pleegkinderen een foto van hun ouders op hun kamer hebben staan en noemen bewust hun naam om hen of hun herinnering levend te houden. Zodat de kinderen nooit vergeten wat hun afkomst is, en ze de pijn daarvan toch in de ogen kunnen blijven kijken. Wij kunnen hun ouders nooit vervangen, maar wel nabij zijn in de pijn van dat gemis.
Deze column schreef Anita voor het Nederlands Dagblad van 23 maart 2020.
