De spanning was hoog opgelopen. Tot het allerlaatste moment zat de dood hen op de hielen, maar de Rietzee overspoelde uiteindelijk al hun angst. Het volk Israel was veilig aan de overkant, de vijand kansloos ten onder gegaan. De ontlading was groot. Mozes die spontaan een lied begon, zijn zus Mirjam die het refrein verzorgde en er met de vrouwen een feestelijk muziekspektakel van maakte. Het was bevrijdingsdag.
Duizenden jaren later vindt een andere bevrijding van Israel plaats, in het Drentse dorpje Ruinerwold. Op eigen houtje loopt deze Israel weg van zijn ouderlijk huis, waar hij jarenlang met zijn broers en zussen op bizarre wijze door zijn vader geestelijk en lichamelijk is mishandeld. Hij meldt zich bij het plaatselijke café en wordt uiteindelijk van zijn onderdrukker verlost. Het bleek zijn bevrijdingsdag.
rijk gevulde kerk In de periode van lockdown, toen onze monden in de kerk ook op slot waren gezet, fantaseerde ik soms over de dag dat ik weer plaatsnam in een rijk gevulde kerk waarin iedereen weer uit volle borst mocht zingen. Soms liepen de tranen me over de wangen alleen al bij de gedachte daaraan. Toen kwam die dag. De kerk was minder vol dan in mijn fantasie, maar zingen mochten we! Er kwam geen geluid uit m’n keel, want de brok was te groot. Maar wat was ik intens gelukkig. Overal waar ik keek, zag ik blije mensen. Het voelde als bevrijdingsdag.
We hebben wat te verwerken met elkaar.
Van groot naar klein, elk van deze drie verhalen kent een moment van bevrijding uit een vorm van onderdrukking: de mond gesnoerd, geen naam hebben, onmenselijk behandeld worden. In de euforische stemming die op het beëindigen van al die ellende volgt, kan het geluk niet op. En vervolgens leefden ze nog lang en gelukkig? Nou nee, toch niet helemaal. Je hoeft geen bijbelgeleerde te zijn om te weten dat het loflied van het volk in een mum van tijd veranderde in een klaagzang, toen het in de woestijn van Sin belandde. In deze tijd zouden we dat gedrag al snel diagnosticeren als PTSS (post-traumatische stressstoornis). Want dat het volk getraumatiseerd was door al die jaren van zware onderdrukking is toch onvermijdelijk? Dan schiet je al snel in een stressreactie als er opnieuw onzekerheid dreigt. Dat is namelijk wat trauma’s met je doen. Die brengen je in paniek als er opnieuw gevaar dreigt en proberen dat dan met (veel te) zwaar geschut af te wenden. In de vechtmodus. Ook vermijding of verstarring kan dan optreden, maar het vechten is het meest zichtbare. De omgeving kan schrikken van zoveel heftigheid op een ogenschijnlijk eenvoudige situatie. Mozes kreeg wat dat betreft nog heel wat voor z’n kiezen in al die jaren daar in de woestijn. Dat gebeurtenissen als in Ruinerwold levenslange gevolgen hebben voor de kinderen zal niemand verbazen. In de documentaire die hierover verscheen, en onlangs zelfs de Televizierring won, was het eerder verbazingwekkend dat de vier kinderen zoveel veerkracht en levenslust lieten zien. Ook dat is wat trauma met je kan doen: een immens krachtige drijfveer worden voor een nieuw en beter leven.
traumatisch Is de coronatijd traumatisch geweest? Ik denk het wel. Misschien niet in de orde van grootte zoals hierboven beschreven, maar we hebben wat te verwerken met elkaar. Ik merk erg korte lontjes in de maatschappij, in de kerk om me heen en in mezelf. De euforie over versoepelingen is nu wel ongeveer verdwenen en nu komt er ruimte voor wat het ons eigenlijk gekost heeft al die tijd. Hoe bang we waren, hoe onzeker, eenzaam, verward en somber. Getraumatiseerde mensen hebben vooral iemand nodig die een ‘kalm brein’ kan houden, zoals dat in de jeugdzorg heet. Die de angst en het verlangen onder de woede-uitbarsting of onverschilligheid kan zien en geruststellende woorden kan spreken. Die dichtbij kan zijn. En die hen helpt het vertrouwen op te bouwen of terug te winnen. Zoals eens daar in die woestijn een wolk die het volk er steeds weer aan herinnerde dat het veilig was en goed zou komen. Hoe traumasensitief is dat!
Deze column is gepubliceerd in het Nederlands Dagblad van maandag 25 oktober '21
Comentarios