Ze stond huilend voor de deur. De afgelopen jaren had ze zichzelf als gezinshuismoeder helemaal gegeven voor dit kind. Nu kwam ze het bij ons uit handen geven, bijna achttien jaar, klaar voor een nieuwe stap richting meer zelfstandigheid. Het viel haar zwaar, ze hadden samen veel meegemaakt. In de pas gebouwde studio’s naast ons huis mag ze het gaan proberen. Eigen potje koken, zelf de was doen, op tijd uit bed komen, vriendschap sluiten en onderhouden en goed op de centen letten. Ze heeft er zin in en kan niet stoppen met zeggen hoe blij ze is met haar nieuw verworven rust en vrijheid. Achterom kijken wil ze niet meer. Het aantal woonplekken dat hieraan vooraf ging is niet op een hand te tellen. Zelfs niet op twee. Voor haar ligt de toekomst en die is van haarzelf. ‘Je hoeft mijn dossier niet te lezen. Dat zijn verhalen uit andere tijden. Kijk maar naar mij hoe ik nu ben’, adviseerde ze ons. Zij gaat het doen en ze gaat het redden. Daar is ze heilig van overtuigd.
wantrouwen als dagelijks brood
Dat heb ik vaker gehoord. Uit onderzoek onder kinderen in de jeugdzorg blijkt dat ze het meest behoefte hebben aan eigen regie. Een open deur lijkt me dat. Wie getraumatiseerd en onthecht is geraakt in het gezin van herkomst heeft geleerd dat volwassenen waarvan je afhankelijk bent niet te vertrouwen zijn. Ze hebben je immers niet gegeven wat je wel nodig had. Soms al heel jong trekken kinderen dan de conclusie dat het maar beter is om niemand meer te vertrouwen en je eigen plan te kiezen. Het is in ons gezinshuis mijn dagelijks brood: wantrouwen. Als ik aangeef dat het tijd is om naar bed te gaan móet dat ene kind er nog vijf minuten aan vast plakken. Om zichzelf gerust te stellen dat niet ik maar hijzelf heeft bepaald wanneer het zijn bedtijd is. Eigen regie. Het andere kind kan haar ongelijk, hoe zichtbaar ook, niet toegeven. Eigen regie. Dit is wat er gebeurt als je je autonomie voor je eigen veiligheid zó opgeblazen hebt dat het niet meer mogelijk is je afhankelijk van de zorg en kennis van de ander op te stellen.
Wie mag er dan nog dichtbij je komen? Wie kan jou dan nog wat leren? Wie té autonoom is zal zich moeilijker in een intieme relatie staande kunnen houden en botst op school en werk met autoriteit. Want juist in relaties is overgave nodig. Geven en ontvangen, meebewegen met de ander, zonder jezelf te verliezen. De dans samen vormgeven. Kwetsbaar en naakt durven zijn.
Ze zal het gaan merken, die sterke meid van bijna achttien jaar. Je eigen boontjes doppen is een flinke klus. Met al haar wilskracht gaat ze heel ver komen, dat geloof ik echt. Maar ons vangnet hebben we er wel vast onder gehangen. Voor als het toch wat té alleen is. Voor de tegenslagen die het leven haar gaat brengen en de pijn die ze onder ogen zal moeten zien. Voor de onvermijdelijke misstappen die ze zal maken op haar wiebelige levenskoord.
ik mis de uit-knop
Ik heb als opvoeder moeten leren op mijn handen te zitten. Mijn ogen, mijn oren en mijn voelsprieten missen de uit-knop. Een zegen en een handicap tegelijk, daar kunnen mijn eigen kinderen van meepraten. Het bracht me soms in de verleiding hun uitdagingen voor ze weg te nemen, de gevolgen van hun gedrag van ze over te nemen, terwijl die toch echt voor hun eigen rekening hadden moeten komen. Toch maar even die verkeersboete voor ze betalen bijvoorbeeld, of snel een absentiebriefje schrijven terwijl het eigenlijk spijbelen was. Loslaten vraagt om vertrouwen. Wie dat wil winnen zal het zelf moeten geven.
Dat begint al vroeg. Ik heb lang genoeg in het basisonderwijs gewerkt om te zien hoe moeilijk het voor ouders kan zijn een kind zijn eigen ontwikkeling te laten doormaken. Gun je kind zijn eigen missers, bemoei je er niet mee. Laat los wat niet van jou is, beheers de kunst van het niet-weten. Maar blijf beschikbaar en nabij. Juist dan zal het je weten te vinden als het echt zelf niet meer lukt. Autonoom én verbonden.
Deze column van Anita stond 27 februari '23 in het
