Je zou ze toch het liefst in een gouden kooitje stoppen. Dat denken ouders van pasgeboren kinderen. Zo kwetsbaar en afhankelijk is zo’n mini-mensje. Wat zal de grote boze buitenwereld allemaal aanrichten straks in het leven van dit kind? Nog niet aan denken nu, heel dicht bij je houden. Een oerkracht van beschermingsdrang maakt zich meester van nieuwbakken ouders. Overweldigend. En een fantastisch cadeau van de Schepper, die met de geboorte van een kind ook een ouder geboren laat worden. Een ouder die instinctief weet wat er gedaan moet worden, die afgestemd is op het kind en van nature het hechtingsproces stimuleert. Tot zover de roze wolk.
isoleercel
Toevallig ook naar Jojanneke en de jeugdzorgtapes gekeken? In deze docu-serie neemt Jojanneke van den Berge een kijkje in de wereld van jongeren die een groot deel van hun leven moeten doorbrengen in een (gesloten) jeugdzorginstelling. Over gouden kooitjes gesproken. Veel goud zit er niet aan de tralies van een isoleercel, maar beschermend tegen de boze buitenwereld is het wel. Tenminste, als de begeleiding van de gesloten instelling zich ondertussen niet aan je vergrijpt. Dat schijnt ook te gebeuren namelijk. Wie de welbespraakte jongeren hun verhaal hoort doen kan zich nauwelijks voorstellen dat diezelfde personen soms weken of zelfs maanden in een isoleercel zijn gezet. Dat is toch onmenselijk? Zeker.
En toch voel ik me geroepen hierin te nuanceren. Natuurlijk is het schadelijk voor een kind om opgesloten te zitten in een isoleercel. Zelfs in gevangenissen ben je beter af. Maar soms is het nog schadelijker om níét in een isoleercel te zitten. Ik denk bijvoorbeeld aan een suïcidale tiener van veertien jaar. Werkelijk niets is veilig voor haar onbedwingbare behoefte zichzelf van het leven te beroven of levensgevaarlijk te beschadigen. Verlies je haar een moment uit het oog, dan kan het kwaad al zijn geschied. Of aan die jongen van zestien, die met de meest gewiekste trucjes toch dat wapen weer naar binnen wist te smokkelen. Die zo’n laag zelfbeeld heeft dat hij zich zomaar laat meeslepen door de trekkracht van foute vrienden. Die zich leent voor het vuile werk in ruil voor veel geld, omdat voor hem een mensenleven net zoveel waard is als wat hij over zichzelf is gaan geloven: niets dus. Voor beiden geldt dat de isolatie een middel is om henzelf of de ander veilig te houden.
harde werkelijkheid
Dat uit onderzoek in 2017 al is gebleken dat de isoleercellen veel vaker dan incidenteel worden gebruikt voor veel minder dan bovenstaande situaties was toen een schokkende ontdekking, maar blijkt in 2022 nog niet structureel veranderd. Het verbaast me niet. Wanneer geen gebruik meer wordt gemaakt van een isoleercel zal de mens zelf de functie van isoleercel moeten overnemen: beschermend zijn. Dat betekent in bepaalde gevallen een-op-een toezicht en voortdurende nabijheid. Het liefst van een en dezelfde persoon. Zie je het al voor je? Geen twee maar tien begeleiders op groepen van tien kinderen. Wie gaat dat betalen? Helemaal niemand. Dus blijft een gesloten instelling een plek waar jongeren veel onveiligheid ervaren en er soms slechter uitkomen dan ze binnenkwamen.
In de uitzending werden de gezinshuizen genoemd als jeugdzorgplekken met de meeste kans van slagen voor een uit huis geplaatst kind. De continue aanwezigheid van dezelfde professionals past het beste bij de diepste behoefte van onthechte en getraumatiseerde kinderen: begrepen, verdragen, beschermd en geleid worden. Wij zijn ons er zeer van bewust dat een kind in ons gezinshuis soms slechts één incident verwijderd is van doorplaatsing naar een gesloten jeugdzorgplek.
Wat de jeugdzorg nodig heeft? De wereld buiten de jeugdzorg, niet met geld te koop. Zoals onze buurman, bij wie de kinderen altijd binnen mogen lopen. Of mijn vriendin, die komt oppassen zodat wij een weekendje op adem kunnen komen. Isoleercellen zijn de uitwas van individualisme, want wie niet wil opsluiten moet bereid zijn tot insluiten.
Deze column van Anita is gepubliceerd in het ND van maandag 25 april '22
