Het was in Roemenië, acht jaar geleden, dat we tijdens een werkvakantie met zo’n twintig jongeren een pizza aten op een terras. Er was al een week hard gebuffeld in de zinderende hitte aan een speelplaats voor een klein Roma-schooltje en deze vrije dag was een welkome afwisseling. De zichtbare armoede onder de Roma-kinderen was aangrijpend geweest. Tijdens de pizza bleef dat ons achtervolgen, want rondom het terras scharrelden kleine kinderen rond, hopend op wat eetbaars. ‘Je moet deze kinderen niks geven hè, dat is toch niet verstandig?’ zei een van de jongeren. Er ontstond een gesprek aan tafel over de vraag waarmee je het beste helpt. Het werd een ingewikkelde discussie waarbij we merkten dat de zwerfkinderen niet vanzelf verdwenen, maar onze eerst zo begeerlijke maaltijd wel steeds minder smakelijk werd. ‘Ik kan dit niet hoor, decadent zitten eten terwijl zij hier zo lopen’. Ik zei haar dat ik het ook een lastig dilemma vond en me dan afvraag wat Jezus in deze situatie zou hebben gedaan. Ze bedacht zich geen seconde en gaf een flinke pizzapunt aan het dichtstbijzijnde zwerfkind. De rest van de tafel volgde zonder aarzelen haar voorbeeld. Alsof ze even de goedkeuring nodig hadden om dit, wat allang in hun hart speelde, te kunnen doen. Deze ervaring van ongemak raakte ons allemaal diep.
gerammel aan ons geweten
Zoals die zwerfkinderen daar van zo dichtbij aan ons geweten rammelden, gebeurde dat op grote schaal in diezelfde periode door vluchtelingenstromen vanuit het Midden-Oosten, die aan de poorten van West-Europa rammelden. Daar sprak toenmalig bondskanselier van Duitsland, Angela Merkel, de profetische woorden: ‘Wir schaffen das!’ Natuurlijk kon zij ook niet overzien wat deze woorden in de toekomst zouden uitwerken. Ook zij heeft discussies gevoerd over de effecten van het bieden van hulp. Maar zij kon niet anders dan de deuren wijd open zetten, want het zijn ménsen zoals zij met een verlangen naar vrijheid wat zij zelf achter het IJzeren Gordijn ook zo goed had gekend.
En nu is het augustus 2022. We zouden symbolisch weer op hetzelfde terras kunnen zitten. We hebben hard gewerkt en onze pizza heus verdiend. Het wordt een pizza Margherita, want tja, het zijn dure tijden, dus het moet wat zuiniger allemaal. Maar de zwerfkinderen en de vluchtelingen blijven komen, want al is het een Margherita, in vrijheid kunnen eten geeft een hemelse smaak. Ik denk aan Ter Apel. Een ondernemer met een idee vanuit zijn hart kon de onmenselijkheid niet meer verdragen en regelde tentjes voor de nacht. Hij deed wat de jongeren deden met hun pizza: neem het maar, jij bent ook een mens. Waarom ik wel en jij niet? Hoe dat uitpakte maakte me aan het huilen. Van machteloosheid en verdriet om zoveel onrecht.
Maar toen hadden we Albergen nog niet gehad. Wat een doorgeschoten bangigheid, die hysterische bewaking van de eigen ‘backyard’. Ik zag de beelden van een protestgroepje Albergse kinderen, dat als een soort Hitlerjugend wordt opgestookt, bang gemaakt voor ‘de vreemdeling’. Wat een schrijnende armoe! Denk maar niet dat dit hun eigen denkbeelden zijn. Zij zien dit voorbeeld van hun ouders en doen dat na.
Ik gun ieder dorp een goed gevuld asielzoekerscentrum.
Er is de laatste jaren nogal kritiek op het fenomeen werkvakanties voor jongeren. Het valt niet mee het zo te doen dat de doelgoep daadwerkelijk geholpen wordt. Maar laat dat in Godsnaam nooit de reden zijn de behoeftige ander dan maar te negeren. Die pizza zal de betreffende jongeren altijd bijblijven als een confrontatie met het lot van de ander ten opzichte van je eigen geprivilegieerde zelf. En zeker weten dat deze Albergse kinderen hetzelfde zouden hebben gedaan. Als ze de kans maar krijgen die ander werkelijk te ontmoeten. Dat hoeft niet eens meer in een ander land. Dat kan nu ook in je eigen achtertuin. Daarom gun ik ieder dorp en elke stad een goed gevuld asielzoekerscentrum, want ik geloof dat we zo Gods koninkrijk bouwen. Al het andere komt dan vanzelf. Echt waar, wir schaffen das!
Deze column van Anita Zeldenrust is gepubliceerd in het Nederlands Dagblad van maandag 22 augustus 2022